عبدالرحمان بن عبدالله بعلیدمشقیبَعلی، عبدالرحمان بن عبدالله بن احمد دمشقی، محدث و فقیه حنبلی قرن دوازدهم است. ۱ - مشخصاتدر ۱۱۱۰، در دمشق به دنیا آمد و در همان‌جا پرورش یافت؛ اما از آن‌جا که یکی از اجدادش در بعلبک می‌زیسته، وی نیز به بعلی معروف شده است. [۱]
ابن شطّی بغدادی، مختصر طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۴۵ـ۱۴۶، چاپ فوّاز زمالی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۲]
محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدّرر فی اعیان القرن الثّانی عشر، ج۲، ص۳۰۴ـ۳۰۵، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد (بی تا).
[۳]
محمد راغب طبّاخ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، ج۷، ص۹۷، چاپ محمد کمال، حلب ۱۴۰۸ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸ـ۱۹۸۹.
او در کودکی نزد پدر به قرائت قرآن پرداخت و در ده سالگی مقدمات نحو و فقه را از عوادبن عبیدالله کورانی نابلسی فرا گرفت. در ۱۱۲۲، به اتفاق برادرش، شیخ احمد بعلی، در درس شیخ ابوالمواهب حاضر و مدت پنج سال تحصیل فقه و حدیث کرد و سپس، به مدت پانزده سال، در درس شیخ عبدالقادر تغلبی (۱۰۵۲ـ ۱۱۳۵) حاضر شد و حدیث، فقه، فرایض، مواریث و حساب آموخت و از وی اجازه عامه گرفت. در همین دوره نزد شیخ عبدالغنی نابلسی، به مدت هشت سال، فصوص الحکم و تفسیر بیضاوی و فتوحات مکیه خواند و از او نیز به اخذ اجازه نایل شد. [۴]
ابن شطّی بغدادی، مختصر طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۴۵ـ۱۴۶، چاپ فوّاز زمالی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۵]
محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدّرر فی اعیان القرن الثّانی عشر، ج۲، ص۳۰۴ـ۳۰۵، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد (بی تا).
[۶]
محمد راغب طبّاخ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، ج۷، ص۹۷، چاپ محمد کمال، حلب ۱۴۰۸ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸ـ۱۹۸۹.
بعلی در ۱۱۴۳، به روم و از آن‌جا به حلب رفت و در آن‌جا ساکن شد. وی در حلب سلوک را از شیخ محمد بن صالح مواهبی، احادیث صحیح بخاری را از شیخ محمد عقیله، منطق و اصول را از شیخ صالح بصری و معانی و بیان را از شیخ محمدبن الزّماد فراگرفت و از مشایخ دیگر نیز استفاده کرد که نامشان را در کتابی به نام منار الاسعاد فی طریق (طرق) الاسناد آورده است. ۲ - درگذشتبعلی در ۱۱۹۲ در حلب درگذشت. [۷]
ابن شطّی بغدادی، مختصر طبقات الحنابلة، ج۱، ص۱۴۵ـ۱۴۶، چاپ فوّاز زمالی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۸]
محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدّرر فی اعیان القرن الثّانی عشر، ج۲، ص۳۰۴ـ۳۰۵، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد (بی تا).
[۹]
محمد راغب طبّاخ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، ج۷، ص۹۷، چاپ محمد کمال، حلب ۱۴۰۸ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸ـ۱۹۸۹.
[۱۰]
محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، ج۲، ص۷۳۸، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۱۱]
محمد راغب طبّاخ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، ج۷، ص۹۸ـ ۹۹، چاپ محمد کمال، حلب ۱۴۰۸ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸ـ۱۹۸۹.
[۱۲]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ستون ۵۵۳، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
۳ - آثاربرخی از تألیفات او، علاوه بر اثر مذکور، عبارت است از: نورالاخبار و روض الابرار فی حدیث النبی المختار، که مختصر الجامع الصغیر سیوطی است و سپس خود آن را شرح کرده و فتح الستار و کشف الاستار نامیده است [۱۳]
عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۵، ص۱۴۷ـ ۱۴۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
[۱۴]
محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، ج۲، ص۷۳۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
بِدایَةُ العابد و کِفایَةُ الزاهد، در فقه؛ النورالوامِضُ فی عِلمِ الفَرائضِ؛ الجامع لِخُطَبِ الجَوامِع؛ رحله؛ کشف المُخَدَّراتِ فی شرح أَخصَرالمُختَصَرات در فقه، که چاپ شده است [۱۵]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۳۱۴، بیروت ۱۹۸۶.
و دیوان شعر. [۱۶]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج ۱، ستون ۵۵۳، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۵، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۷]
اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج ۱، ستون ۴۹۳، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۱۸]
عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، ج۵، ص۱۴۷ـ ۱۴۸، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا).
۴ - فهرست منابع(۱) ابن شطّی بغدادی، مختصر طبقات الحنابلة، چاپ فوّاز زمالی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶. (۲) اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون، ج۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۳، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۳) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، ج۱، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج۵، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۵) محمد راغب طبّاخ، اعلام النبلاء بتاریخ حلب الشهباء، چاپ محمد کمال، حلب ۱۴۰۸ـ ۱۴۰۹/ ۱۹۸۸ـ۱۹۸۹. (۶) محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، فهرس الفهارس و الاثبات، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۲. (۷) عمررضا کحاله، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت (بی تا). (۸) محمد خلیل بن علی مرادی، سلک الدّرر فی اعیان القرن الثّانی عشر، بولاق ۱۲۹۱ـ۱۳۰۱، چاپ افست بغداد (بی تا). ۵ - پانویس
۶ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بَعلی»، شماره۱۴۶۶. |